Парадоксот на Грејсленд: Навигирајќи ја неизвесноста

МСУ – Скопје во партнерство со КРИК – Фестивал за критичка култура, MOMus Метрополитенска организација на музеи на визуелни уметности на Солун, Министерство за култура и туризам на Северна Македонија и Амбасада на Република Грција во Скопје ви ја претставува изложбата: Парадоксот на Грејсленд: навигирајќи ја неизвесноста

Во Парадоксот на Грејсленд, уметниците Фани Будуроглу, Рања Еманоилиду и Лиа Псома се осврнуваат на испреплетените кризи на климатскиот колапс, раселувањето и технолошко-социјално отуѓување како симптоми на доцниот капитализам. Нивните хибридни фигури и пејзажи се движат помеѓу пропастот и обновата, потсетуваат и на последиците од катастрофата и на можноста за пофер и инклузивна иднина. Направени од биопластика, глина, кристализирана хартија и ризоми, нивните дела ги доведуваат во прашање бинарностите помеѓу човекот и нечовечкото, природата и машината, отпорот и контролата. Уметникот Билал Јилмаз е гостин, кој го проширува ова истражување низ призмата на политичка акција и опсервацијата, поканувајќи ги гледачите да се спротивстават на приливот на манипулирани медиуми и да ги прифатат сликите и дејностите кои инспирираат вистинска промена. Во центарот на изложбата е ставена „Лабораторијата“ која го отвора креативниот процес на уметниците – активен простор за замислување нови форми, нови материјали и алтернативни иднини. Тука, експериментирањето станува форма на отпор, а самото уметничко дело станува жив двигател на трансформација.

Западната научна парадигма можеби ни овозможи да го разбереме светот како систем од специјализирани области на знаење на начин што овозможи рационализација, специјализација и раст; во исто време, сепак, тоа нè наведе и да ги занемариме меѓусебните врски меѓу луѓето, општествата и екосистемите.

Спротивно на тоа, Фани Будуроглу, Рања Емануилиду и Лиа Псома не нагласуваат и одвојуваат, ниту даваат приоритет на еден симптом пред друг. Човечките, нечовечките и хибридните фигури во нивните дела живеат во недефинирани услови – можеби во контекст во кој се видливи последиците од некоја катастрофа, или, пак, во контекст во кој се наѕира можноста за спекулативна, поизбалансирана иднина – поттикнувајќи ги гледачите да размислуваат за причините, последиците и можностите. Процесот на идентификување на овие состојби станува, едновремено, и процес на размислување и реализација за капиталистичкиот ќорсокак, додека изложбата како целина станува вежба на имагинацијата за можни – дистописки или утописки – иднини. Оваа спекулативна димензија е дополнително надополнета и проширена од уметникот Билал Јилмаз, поканет да се придружи на изложбата во Скопјe. Неговото дело се потпира на акутните мобилизации низ целиот свет, вклучително и оние во Северна Македонија, каде што луѓето излегоа на улиците за да протестираат.

Заедничките дела на Грејсленд Колктивот, Фани Будуроглу, Рања Еманулиду и Лиа Псома (Fani Boudouroglou, Rania Emmanouilidou and Lia Psomа) за прв пат беа претставени на изложбата “Graceland: The Triumph of an Uncertain Path”, во рамките 8-то Биенале на современата уметност во Солун (2022-23), организирано од МОМус-Организацијата Метрополитен Музеи на визуелните уметности на Солун (MOMus-Metropolitan Organisation of Museums of Visual Arts of Thessaloniki).

Изложбата Парадоксот на Грејсленд: навигирање на неизвесноста е курирана од грчката кураторка Лидија Хацијакову (Солун), чија работа гравитира околу улогата на уметноста како алатка за општествени промени, релацијата помеѓу уметноста и технологијата, уметноста и екологијата, уметноста и современата улога на занаетите.

По курураното водење низ изложбата, следи кратка дискусија со уметниците, придружени од Владимир Јанчевски (куратор, МСУ – Скопје), Ана Микоњати (кураторка, Национален музеј на современа уметност, Атина) и Тули Мисироглу (Уметничка директорка, МoMus), модерирана од кураторката Лидија Хацијакову.

Фестивалот под наслов „Преобразба“ КРИК 2025 е дел од проектот Re-Imagining Europe: New Perspectives for Action. Проектот е дел од програмата на Креавитна Европа за 2021-2027.

The joint works of Graceland Collective – Fani Boudouroglou, Rania Emmanouilidou and Lia Psoma were first presented in the exhibition “Graceland: The Triumph of an Uncertain Path”, in the framework of the 8th Thessaloniki Biennale of Contemporary Art (2022-23) organised by MOMus-Metropolitan Organisation of Museums of Visual Arts of Thessaloniki.

Датум на отворање: среда, 25 јуни, 2025 во 20:00 часот
Курирано водење: 20:10 – 20:40
Модерирана дискусија: 20:40 – 21:20

Трагедија на еднаквоста IV (Tragedy of Equality, T.O.E. IV) – Буткање на рака е прво самостојно претставување на Ариел Хасан во Сeверна Македонија.

Проектот имаше три претходни различни итерации: „Битка со бричење глава“ (Токио), „Борење во кал“ (Аделаид) и „Борба со ножеви“ (Берлин). Четвртиот чин во Музејот на современа уметност во Скопjе, кој ќе се одржи во периодот јули – август 2025 година, претставува натпревар во буткање на рака помеѓу двајца рамноправни натпреварувачи, кој се одвива на триаголна издигната платформа дизајнирана од уметникот и изградена специјално за оваа пригода.

Отворањето на изложбата ќе се одржи на 03.07.2025 (четврток) во 20:00 часот, со перформанс под истоимениот наслов.

Ариел Хасан е роден во Аргентина, но своите формативини години ги поминал во Аргентина, САД и Шпанија. Во 2005 година, тој ја воспостави својата уметничка кариера во Австралија. Последователната преселба во Германија во 2008 година го означи почетокот на едно континуирано транснационално постоење, при што уметникот сега работи на своите проекти во ателјеата помеѓу двата континента. Со испитување на сликарството како портал кон човечката свест, Хасан ги надмина традиционалните граници на медиумот, негувајќи сингуларен визуелен јазик што се одвива низ различни форми на изразување – практика обележана и со експанзивно експериментирање и со несомнена индивидуалност. Неговата работа, која се карактеризира со самонаметнати правила и непредвидливи исходи, ја формира основата за појава на сложени визуелни наративи. Тој досега имал самостојни изложби во Австралија, Шпанија, Јапонија, Сингапур, Австрија и Кина, а учествувал и на различни групни изложби вклучувајќи ги Биеналето Кочи-Музирис и Биеналето во Каиро. Неговите дела се застапени во повеќе јавни збирки

Куратор на изложбата е д-р Мелентие Пандиловски, JOLT ARTS, Мелбурн. Мелентие Пандиловски е директор, теоретичар и куратор. Неговото истражување, кое вклучува над 200 курирани проекти и бројни публикации, ги испитува врските помеѓу уметноста, културата, науката и технологијата. Тој живее и работи во Мелбурн, Австралија. Неговите улоги вклучуваат Creative Producer International во JOLT Arts во Мелбурн, Австралија; потпретседател на Меѓународното здружение на уметнички критичари (AICA) Македонија; член на Комитетот за дигитална уметност ACM SIGGRAPH.

Изложбата е финансиски подржана од Владата на Јужна Австралија, CreateSA и GAG Art Advisory

ПАНК. СУПКУЛТУРА. СОЦИЈАЛИЗАМ. АРХИВИ И ФОТОГРАФИЈА ОД СЛОВЕНИЈА

Отворање на изложбата: 03.06.2025 во 20.30 часот.

Изложба курирана од филозофката и теоретичарка Марина Гржиниќ, во соработка со Славчо Димитров.

Позиции во изложбата: Јанез Богатај, Јануш Чех, Божидар Доленц, Војко Флегар, Душан Герлица, Алдо Иванчиќ, ДК, Синиша Лопојда, Елена Печарич, Матија Празник, Бого Претнар, Бојан Радовиќ, Релации / 25 години Лезбејска група ШКУЦ-LL, Љубљана, Младен Ромих, Тоне Стојко, Тожибабе и Игор Видмар.

Фестивалот „Викенд на гордоста – Скопје 2025“ свечено ќе биде отворен на 3 јуни во 20:30 часот во Музејот на современа уметност со изложбата „ПАНК. СУПКУЛТУРА. СОЦИЈАЛИЗАМ. АРХИВИ И ФОТОГРАФИЈА ОД СЛОВЕНИЈА“ – голема архивска поставка што низ фотографија и документи го истражува словенечкото панк-движење од крајот на 1970-тите до средината на 1980-тите години. Курирана од филозофката и теоретичарка Марина Гржиниќ, во соработка со Славчо Димитров, изложбата претставува ретка можност за домашната публика да се соочи со визуелната и политичката историја на супкултурниот отпор во поранешна Југославија.

Ова ќе биде петтото поставување на изложбата. По славното отворање во Grand Gallery на Цанкарјев дом во Љубљана, изложбата патуваше низ различни европски градови: Пфорцхајм, Грац/Лафелд, Нови Сад, а сега и во Скопје, со враќање во Словенија за изложба во Мурска Собота во 2025 година.

Фокусот на изложбата е на визуелната култура на словенечкиот панк од 1977 до средината на 1980-тите години – период на експлозивна алтернативна енергија, самоархивирање и отпор. Во МСУ изложбата е прилагодена на темите на сексуалност, супкултура и телесен перформанс и нагласува како фотографијата ја обликувала естетиката и политиката на панкот: документ на бунт, критика и самоизразување. Преку архивски слики од концерти, протести и улични собири, се прикажува животот на една сцена што истовремено ги предизвикувала нормите и ја градела колективната меморија.

Панкот во Словенија бил и форма на левичарски, просоцијалистички отпор – поврзан со работнички протести и ЛГБТ активизам. Панкот отсекогаш бил тесно поврзан со работничките протести, играјќи улога на културен сојузник во борбата за правда и општествени промени. Од Југославија до денес, панк-бендовите ги поддржувале протестите со музика и јасна политичка порака. И денес, панк-елементите се препознаваат во современите работнички побуни како симбол на отпор, револт и активно учество против експлоатација и политичка апатија.

Д-р. Марина Гржиниќ, кураторка на изложбата, е главна научна соработничка во Институтот за философија ЗРЦ САЗУ и професорка на Академијата за ликовни уметности во Виена.

Фестивалот „Викенд на гордоста – Скопје 2025“ ќе се одржи од 3 до 14 јуни во неколку културни институции во Скопје: МСУ Скопје, МКЦ, КСП Центар-Јадро и Театар Комедија.
Изложбата ПАНК. СУПКУЛТУРА. СОЦИЈАЛИЗАМ. АРХИВИ И ФОТОГОГРАФИЈА ОД СЛОВЕНИЈА. е поставена во соработка со Истражувачкиот центар при Словенечката академија на науките и уметностите и со поддршка од Цанкарјев дом, Министерството за култура на РС, Националниот музеј за современа историја на Словенија, Модерна галерија, Луминус и А.К.Т; од Пфорцхајм. Во Скопје, изложбата ја организира Коалиција МАРГИНИ во рамки на Викендот на гордоста Скопје 2025, во партнерство со МСУ и ЛГБТИ Центарот за поддршка. Дополнителна поддршка доаѓа од ИЦ при САНУ, Словенија, д-р Ото Лутар и уметничкиот директор Јануш Чех.

Фото: Синиша Лопојда

Насловена како „Гестови на активација – дела во јавен простор“, големата самостојна изложба на Игор Грубиќ претставува ретроспективен поглед на творештво на уметникот, дела создадени во повеќе медиуми од крајот на деведесеттите години до денес.

Јавниот ангажман е еден од основните поттици на делото на Грубиќ, како што е беше нагласено и во насловот на неговата ретроспективна изложба во Риека, а воедно и прво самостојно претставување во Скопје. Тој е преокупиран со темите за општествените превирања во 1990-тите години, меѓу кои посветува особено внимание на процесите на транзиција и приватизација, товарот на воените разорувања и одговорноста на поединецот во активното создавање позитивни општествени промени. Дотолку, што неговите критички ориентирани мисли се тесно поврзани со зајакнувањето на граѓанската непослушност, примената на разни активистички стратегии на агитација и инфилтрација во јавниот простор. Влегувајќи во мекото ткиво на пацифистичката, но вознемирувачка критика, Грубиќ претставува препознатлив пример за уметнички активизам кој се држи до духот на герилско-анархистичките акции и го продолжува наследството на историските авангарди и концептуалните практики од шеесеттите и седумдесеттите години на минатиот век, кои што со излегувањето на улиците, изразија институционална критика и желба за директна комуникација со јавноста.

Изборот на дела на изложбата „Гестови на активирање“ ги опфаќа некои од клучните дела на Грубиќ, како што се антологискиот „Црн перистил“ (1998) или кампањата „Книга и општество“ насочена против ДДВ на книгите, со која тој мобилизираше бројни колеги уметници во истата година во единствена манифестација со специфична цел. Заедно со акцијата „Книгата и општеството“, Грубиќ агитира за промени во културните политики во 1990-тите со акциите „Повик за смена на управата на СЦ“ (2000) и „Но-ки-тека“ (1997/1998), а за прв пат го претстави фото-перформансот „Breathless (До последен здив)“ од 1999 година, кој е коментар на тогаш непостоечката институционална поддршка за независната култура. Двоканалната видео-инсталација „East Side Story (Приказна од Источната страна)“ (2006-2008), вклучена во колекцијата на лондонскиот Тејт Модерн, го разоткрива насилството на ултрадесничарските националистички групи во Загреб и Белград во танцова кореографија, а монументалната фотографска серија „366 ритуали на ослободување“ (2008) се состои од микрополитички акции што уметникот ги изведувал секој ден во текот на една година. Изложбата вклучува и дела изведени надвор од вообичаениот посттранзициски контекст на Источна Европа, во кои Грубиќ го проширува својот поглед на невралгичните точки на глобалниот хоризонт со интервенции како што се „Архитектура што недостасува“ (2012), како и најновата серија дела „Another Green World “ (2021), серија политичко-поетски пораки и цитати, текстуални интервенции врз класични историцистички скулптури во градскиот парк „Вила Комунале“ во Неапол.

Игор Грубиќ (Загреб, 1969) работи како мултимедијален уметник од почетокот на деведесеттите години. Неговата работа вклучува просторно-специфични интервенции во јавниот простор, фотографија и филм. Тој ја претставуваше Хрватска на 58-то Венециско биенале. Интервенциите на Грубиќ во јавниот простор, како и неговите филмови, истражуваат политички ситуации од минатото и сегашноста. Критичката, социополитички посветена практика на Грубиќ се карактеризира со долгорочен ангажман и посветеност на темите што тој избира да ги обработи. Од длабинско истражување на судбината на историските споменици и пропаѓањето на индустријата, до испитување на тешкотиите на малцинските заедници, неговите проекти се одвиваат во текот на неколкугодишно истражување и воспоставување посебни односи.

Изложбата се реализира во соработка со Музејот на модерна и современа уметност Риека каде што е првпат организирана во 2024 и курирана од Бранка Бенчиќ, Кора Гирин и Сабина Саламон
Изложбата во МСУ-Скопје е ко-курирана од Владимир Јанчевски во соработка со Бранка Бенчиќ, Кора Гирин и Сабина Саламон (ММСУ Риека)

Тим за реализација во МСУ-Скопје:
Адаптација на дизајн: Илиана Петрушевска (дизајнер)
Техничка реализација во МСУ: Љупчо Иљовски (конзерватор), Јордан Арсовски (техничар)

Поддржано од Град Риека, Министерство за култура и медиуми на Република Хрватска, Музеј на современата уметност – Скопје, Приморско-горска жупанија, Тиквеш.

„Ричард Дикон е скулптор чија повеќедецениска скулпторска практика претставува впечатлив и препознатлив пример за континуирано преиспитување на смислата и значењето на константите и конвенциите на западноевропската скулпторска традиција, како и нивно редефинирање и реконцептуализирање во рамките на современата скулптура и уметност.

* * *

Скулптурите на Ричард Дикон на уникатен начин поврзуваат три главни елементи: доминантниот концепт на наследството на модернистичката скулптура, кој се фокусира на автономијата на уметничкото дело и неговата материјалност; прецизните процедури на машинско-конструктивната естетика (Дикон е производител, а неговите скулптури се фабрикација); и постмодерната
алегоријалност, која вклучува сугестивност на формата и материјалот, како и на насловите на скулптурите, улогата на јазикот во (дезин)информациите, произволноста во јазикот. Наместо да го заврши проектот на модерноста, делото на Дикон продолжува со своето истражување. Во исто време, таа отелотворува постмодерна критика, парадоксално пародирајќи и деконструирајќи ги модернистичките елементи преку нивно инкорпорирање и реинтерпретирање.

* * *

Изложбата ги опфаќа циклусите скулптури на Дикон со мали и средни димензии, изработени во дрво: UV84DC (UW84DC) и Во шумата (Дух, Мечка, Мала мечка, Лилјак и Ѕвер / In the Woods (Ghost, Bear, Small Bear, Bat, Beast)), нерѓосувачки челик: Одење (Tread), и глазирана керамика: Сочинето од ова (Made of This), создадени главно во текот на оваа и минатата година, како и серија дигитални принтови на полиестер – зголемени цртежи направени во апликацијата Notes на iPhone: Втор мотив (Second Motif).

Доследен на својата работна метода, која се одликува со систематски пристап кон материјалот и јасни процедури преку кои материјалот го трансформира во форма, односно во визуелна интерпретација на меандрирачка содржина, и чиј исход е естетизиран предмет со извонредна и софистицирана едноставност, исполнет со значења и асоцијации, со отворени детали за тоа како и од што е направен – Дикон и во новосоздадените серии скулптури продолжува да ги истражува динамичните корелации меѓу формата и перцепцијата, внатрешното и надворешното, масата и просторот, односот меѓу длабочината, површината и структурата, апстрактното и (не)посредното, „фикцијата и фактот“ (RD), како и корелациите меѓу автономијата на зборот и неговите двосмислености од една страна, и од друга страна скулпторската форма како таква и нејзиното преведување во асоцијација, вербален опис, односно формулирање на нејзините можни значења.“

проф. д-р Јасмина Чубрило, извадоци превземени од текстот за каталогот: Richard Deacon, U potrazi za neĉim/Looking for Something, Galerija Dots, Beograd, 2024

Изложбата е реализирана во соработка со Британскиот совет Северна Македонија, Дотс Галерија, Британската амбасада во Скопје и Министерството за култура и туризам.

Mодерна галерија + Музеј на современа уметност Метелкова, Љубљана, Словенија

Селска веселба, одмор на нива, семеен групен портрет, ѕевгар/пар впрегнати волови, толпа луѓе пред куќата на гатачката, шумата над селото, величествени дрвја, јагне во прегратка… Луѓе и животни стојат во простодушна едноставност на живите битија. Оваа референца на поетската интерпретација на Ото Бихаљи-Мерин за наивната уметност, стилски и контекстуално сфатена како предаденост на сè земско и тивка побуна против прекумерните тегоби, стои во суров контраст со она што го живееме денес. Делата на наивците создавани околу средината на минатиот век сведочат за бесконечното уживање во благодетите на природата. Денес, антропоцентричното надвладување на природата под влијание на капиталистичките апетити ја искористило речиси до последните капацитети.

Потценувањето на важноста на релацијата човек – нечовек, култура – природа, нѐ доведе до досегашната асимилација и уништување на природата. Антропоценот или Капиталоценот сфатен како прекумерно влијание на човекот во природата под влијание на ексцесивните апетити на капиталот ја измени структурата на природата до ниво на речиси целосно исчезнување. Дали веќе експлоатацијата на природата и екстракцијата која нѐ води во катаклизма го бара сега назад спасот во сѐ уште преживеаните и драгоцени искуства на симбиозата на човекот со природата? Но, што е тоа што земјата, водата, отфрлените дрва, волната, живиот свет – вончовечкото – може да нѐ научат ако внимателно слушаме, т.е. ако се поставиме не како узурпатори туку како соработници, како можност за етичка релационалност која конституира мрежи на интерконекција со сите форми на живот?

Мантрањето на селанката во документарниот филм „Медена земја“, „пола за мене, пола за тебе“ изговорена додека се грижи за нејзините пчели, го отелотворува етосот на рамнотежата и грижата. Овој едноставен принцип го илустрира потенцијалот на луѓето да се занимаваат со природата не како освојувачи, туку како учесници со почит во заедничкиот свет.

На филозофско ниво, многу е актуелно прашањето за рамноправниот однос на живиот и неживиот свет, на тоа што е човечко и „повеќе-од-човечко“.

Филозофи како Роси Браидоти ги реобмислуваат изворите на етиката. Во оваа рамка, етичките односи формираат мрежи или ризоми или форми на меѓусебна поврзаност кои се протегаат надвор од човечката другост и вклучуваат не-луѓе, пост-луѓе и ин-луѓе. Оваа перспектива ја нагласува човечката меѓузависност во најширока смисла и повикува на негување на релациска етика на постанување, онаа која негува афирмативни врски и го препознава нашето заедничко постоење со повеќе од човечкиот свет.

Од друга страна, керамиката, таписеријата, везот, ткаенината, се уметничка рачна изработка, создадени во директен контакт со некои елементи од природата и се дел од минатoвековниот светоглед на хармонија со природата, наспроти доминантните текови. Но, овие техники, најчесто разгледувани низ призмата на применетата уметност, индоктринирани со второстепена и најчесто утилитарна вредност се целосно во фокус на сегашниот глобален уметнички свет во трескавична потрага по алтернативни егзистенцијални решенија.

Југословенскиот идеализам е поинаков во однос на прашањето на еманципацијата на народот како генерално класно прашање, на соживот на сите, на социјалистичкиот човек како градител во соработка со природата. Техниките на керамика, таписерија, вез итн. се рамноправен дел на уметничкото изобилие на овој контекст. Во 1978 година за прв пат земјава преку МСУ – Скопје е носител на југословенската презентација на Венециското биенале под насловот „Од природата кон уметноста, од уметноста кон природата“ во чиј фокус е деалиенацијата на човекот од природата. Или како што пишува Соња Абаџиева, „прогресивно ангажираните акции на југословенскиот човек“, во смисла на негативните консеквенции на индустриската цивилизација, „се насочени кон социјализација и демократизација на уметноста во најтесна корелација со животот, природата или поточно, на една цврста и хомогена синтеза на човекот (животот) и уметноста – и нивна потполна идентификација и неделивост – апсолутен органски интегритет“.

Прашањето е зашто локалната продукција во земјава, посебно кога ќе се селектираат делата како таписерија, керамика и работа со природни материјали на едно место, доминираат како продукција, но и како тематика? И дали можеби тие градат и (политички) дискурс, посебно кога ќе се погледне низ призмата на нивниот досегашен второстепен субординативен третман и скромна презентација? Дали станува збор за локална модернистичка варијанта или гради некој сосема нов наратив со епистемолошка потенцијалност?

Изложбата Ткаење светови: Колекции во разговор ја градат дела од 87 автори и тоа најмногу од С.Македонија, а потоа и од речиси сите поранешни југословенски републики, посебно во делот на наивната уметност, дополнети со дела од уметници од Бразил, Полска, Боливија, Судан, Уругвај, Албанија, Јапонија, Јужна Африка, Иран, Куба, Шпанија и Романија. Вака селектирана и поставена, изложбата отвора процеп за создавање поинаков свет помеѓу западноцентричниот светоглед и специфичниот поглед кон локалните тенденции наспроти дела кои реферираат на поднебјето кое ги изртило и каде има континуитет на изработка. Тука се делата на наивната уметност и природните материјали кои изобилуваат, земја, сено, ливадско цвеќе, но вклучени се и фотографии од документирани акции во природа и критички настроени инсталации кон екстракцијата и уништувањето на природата.

Изложбата е резултат на конструктивен дијалог помеѓу специфични колекции – колекцијата на солидарноста на Музејот на современа уметност во Скопје и колекцијата Артист 2000+ како и националната колекција на Модерна галерија, Љубљана – истакнувајќи ги само делата кои се изработени од природни материјали, како и дела кои го одразуваат ангажманот на уметниците со природата. „Ткаење светови: Колекции во разговор“ (првата од двете комплементарни изложби кои го откриваат потенцијалот за ткаење на светови и нуди критичко-филозофски приод кон самите колекции) се фокусира на еманципацијата на уметничките медиуми, истражувајќи го односот помеѓу културата и природата, додека критички се осврнува на горливите еколошки прашања од времето на Капиталоценот.

Изложбата во Љубљана зборува преку три сегменти:

1. Изложбата поизлегува од делот „Заборавен свет“ – дела кои користат природни материјали: земја, вода, отфрлени дрва, волна, живиот свет или пак реферираат на нив во конципирањето. Во овој дел се вклучени уметниците: Милјановски, Стојановски, Овидска, Веласко Уалин, Коцо, Спировска, Хаџи Бошков, Грабул, Узуновски, Николоски, Стефанов, Аврамова, Шемов.

Изложени се серија на керамики како дел од една традиција која била широко практикувана во македонскиот контекст, најчесто со флорални или зооморфни претстави во делата на уметниците: Перчуклиевски, Јанева, Аврамчев, Лазаров, , Туша Иљовска, Мишевски, Андонова, Јаневски, Андреевски, Јосифов – Ромбо, но и Салваро, Ахмед, Сарновски.

2. Делот насловен „Свет налик“ го градат инсталации кои се инспирираат од односот кон природата или тематски или визуелно, користејќи ги ресурсите на локалното поднебје, на некаква локална продукција која секогаш била во спрега со традиционалното (означено како народна традиција). Тука влегуваат: Рамиќевиќ, Вренцовска, Шијак, Беди, Кондовски, Калчевски, Спировска, Цапев, Кардиљо, Казанџиу, Перчинков, Хамагучи, Демниевска,

3. Навраќајќи се на односот кон природата „Свет во настанување“ го градат дела од наивната уметност и дела кои се стремат кон враќање на односот кон природата и се критички кон индустријализацијата и искористувањето на природата, а вклучени се уметниците: Смрекар, Тошевски, Прокопиев, Пулејкова, Арукипа Чамби, Нихат, Бономи, Кларк, Милјарес, Дружината од Шемпас, Лам, Григореску, Вилфан, Фишкин, како и Шијаковиќ, Кузмиак, Кичин, Јовановиќ, Папиќ, Скурјени, Брашиќ, Триндаде Леал, НА, Живковиќ, Хорват, Књазовиќ, Хамос, Кан, Столник, Вујчец, О.Вењарски, Рабузин, Ј. Вењарски, Бахунек, Максимовиќ, Фогаса, де Падуа, Силва, Гуанабара, Домше, Басталец, Смајиќ, Славковски, де Леон Чарлео, Осилијадора Силва, де Андраде Силва, Лацковиќ Кроата, Наумовски.

Уметници:

Борка Аврамова (С. Македонија), Владимир Аврамчев (С. Македонија), Македонка Андонова (С. Македонија), Томе Андреевски (С. Македонија), Макс Арукипа Чамби (Боливија), Мохамед Абдала Ахмед (Судан/Велика Британија), Стјепан Басталец (Хрватска), Антун Бахунек (Хрватска), Ибрахим Беди (С. Македонија), Мариа Бономи (Бразил), Јанко Брашиќ (Србија), Јано Вењарски (Србија), Oндреј Вењарски (Србија), Јернеј Вилфан (Словенија), Гордана Вренцоска (С. Македонија), Фрањо Вујчец (Хрватска), Јордан Грабул (С. Македонија), Јон Григореску (Романија), Лухдес Гуанабара (Бразил), Валдемар де Андраде – Силва (Бразил), Силвиа де Леон Чарлео (Бразил), Евгенија Демниевска (С. Македонија), Ладир Харис Домше – Пулу (Бразил), Дружината од Шемпас (Словенија), Богосав Живковиќ (Србија), Драгослава Јанева (С. Македонија), Војко Јаневски (С. Македонија), Милосав Јовановиќ (Србија), Гоце Јосифов – Ромбо (С. Македонија), Сеад Казанџиу (Албанија), Ристо Калчевски (С. Македонија), Луциа Кан (Бразил), Ример Кардиљо (Уругвај), Стјепан Кичин (Хрватска), Питер Кларк (Јужноафриканска република), Јано Књазовиќ (Србија), Димитар Кондовски (С. Македонија), Димче Коцо (С. Македонија), Иван Кузмиак (Хрватска), Михаил Лазаров (С. Македонија), Вифредо Лам (Франција/ Куба), Иван Лацковиќ – Кроата (Хрватска), Боривоје Максимовиќ (Хрватска), Доне Милјановски (С. Македонија), Маноло Милјарес (Шпанија), Душко Мишевски (С. Македонија), Вангел Наумовски (С. Македонија), Непознат автор (Иран), Петре Николоски (С. Македонија), Аџем Нихат (С. Македонија), Јоланта Овидска (Полска), Мариа Осилијадора Силва (Бразил), Јулије Папиќ (Хрватска), Душан Перчинков (С. Македонија), Раде Перчуклиевски (С. Македонија), Жусара Пимента де Падуа (Бразил), Илија Прокопиев (С. Македонија), Кристина Пулејкова (С. Македонија), Иван Рабузин (Хрватска), Исмет Рамиќевиќ (С. Македонија), Ханибал Салваро (Хрватска), Јузеф Сарновски (Полска), Еленос Силва (Бразил), Матија Скурјени (Хрватска), Педро Соарес Фогаса (Бразил), Крсте Славковски (С. Македонија), Петар Смајиќ (Хрватска), Маја Смрекар (Словенија), Мира Спировска (С. Македонија), Мена Спировска – Менче (С. Македонија), Глигор Стефанов (С. Македонија), Душко Стојановски (С. Македонија), Стјепан Столник (Хрватска), Игор Тошевски (С. Македонија), Жералдо Триндаде Леал (Бразил) Марија Туша Иљовска (С. Македонија), Патриција Веласко Уалин (Боливија), Симон Узуновски (С. Македонија), Вадим Фишкин (Словенија), Јозо Хамагучи (Јапонија), Вилма Хамос (Бразил), Петар Хаџи Бошков (С. Македонија), Јосип Хорват (Хрватска), Ѓорѓи Цапев (С. Македонија), Симон Шемов (С. Македонија), Томо Шијак (С. Македонија), Ѓорѓе Шијаковиќ (С. Македонија).

Куратори: Ивана Васева, Благоја Варошанец, Ива Димовски, Владимир Јанчевски и Бојана Пишкур.

Поставката „КАЛДЕР: Флуидна модерност“ е првата од четирите изложби коишто ќе се одржат оваа година и што ќе овозможат препрочитување на избраните дела од колекцијата на Музејот на современата уметност – Скопје.

Куратор: Нада Прља

Уметници: Роберт Адамс, Ај-O, Боб Бони, Виктор Вазарели, Жанета Вангели, Анхел Дуартe, Александер Калдер, Никола Карино, Ивон Крахт, Борко Лазески, Геза Пернецки, Бриџит Рајли, Хербет Фаерлихт, Жужа Сенеш, Мирослав Шутеј, со дела од колекцијата на МСУ-Скопје.

Специјално поканета уметница: Дорит Крајслер со звучното дело „Калдер свири (на) теремин“.

Нашето современо општество, кое го одбележуваат брзите промени, неизвесноста и непостојаноста во општествените, културните и економските сфери, често се толкува преку призмата на „течна (флуидна) модерност“. (1) Поимот флуиден укажува на тоа како општествените структури – како што се семејството, работата и другите институции – стануваат сѐ поеластични (флексибилно работно време, некохерентни семејни релации итн.). Во овој контекст на брзи промени и нестабилност, се поставува прашањето за улогата и разбирањето на уметничките колекции од дваесеттиот век, како што е онаа на МСУ-Скопје, која опфаќа над 5.300 дела, претежно од модернистичкото наследство во периодот од 1945 до 1989 година.

Изложбата прави обид да одговори на прашањата како современите генерации, обликувани од флуидната модерност, пристапуваат кон уметничките дела од дваесеттиот век и како ги толкуваат? Кои концепти, идеи и последователно, уметнички дела навистина наоѓаат одѕив во современите гледишта?

Истражувајќи го, сѐ уште, присутниот магнетизам и привлечноста на редуктивниот пристап во апстракцијата (геометриската апстракција и оп-артот), концептуалната и другите нефигуративни форми на уметност, оваа изложба е отворен повик за гледање и толкување на делата од минатиот век селектирани од колекцијата на МСУ-Скопје од перспективата на флуидната модерност.

КАЛДЕР / КРАЈСЛЕР

Во 1964 година, Борис Петковски, првиот директор на МСУ-Скопје, го посетил ателјето на Александер Калдер во Франција, за да избере уметничко дело за колекцијата на Музејот. Меѓу изложените дела, „Црвен полигон“ веднаш го привлекло вниманието на Петковски. Претставено тука, ова дело не служи само како историски артефакт, туку и како истражување на фундаменталната уметничка комуникација, поттикнувајќи прашања за левитацијата, движењето, светлината и геометријата, додека малите метални компоненти во структурата на скулптурата создаваат сопствени кинетички патерни. „Црвен полигон“ го отелотворува етосот на флуидноста и во неговата форма и во неговото значење.

Покрај скулптурата на Калдер е претставено звучното дело на Дорит Крајслер „Калдер свири (на) теремин.“ Инструментот на Крајслер, „теремин“, бил активиран од движењата на мобилот (2) на Калдер, каде што произведениот звук послужил како основа за создавање на звучното дело. Заедно, овие дела заземаат централна позиција во изложбата, проширувајќи ги модернистичките концепти во современата практика. Преку начинот на кој што се поставени заедно, изложбата не само што оддава почит кон трајното влијание на Калдер, туку и ги поканува посетителите — преку звучното дело на Крајслер—да размислуваат за континуираниот дијалог помеѓу модернизмот и флуидната, понестабилна природа на нашето време.

ВАНГЕЛИ / Ај-О

Трите дела прикажани во ова последно „џепче“ од изложбата припаѓаат на концептуалната уметност и флуксусот, сугерирајќи дека бројни модернистички движења може повторно да се прочитаат од перспективата на современоста. Навраќајќи се кон радикалниот предлог на Марсел Дишан од почетокот на XX век — дека значењето на уметничкото дело намерно треба да остане енигматично — овој сегмент, балансирајќи меѓу визуелниот аспект, насловите на делата, па дури и имињата на авторите (Ај-O), истражува како омекнувањето на фиксните толкувања во концептуалната уметност им овозможува и на уметникот и на публиката непрекинато да го преобликуваат значењето и читањето на делото.

Во овој контекст, делото на Жанета Вангели, „Автореференцијална пластика или Chao“, одбива да се придржува кон еден, недвосмислено дефиниран наратив, дозволувајќи му да остане во постојан флукс — усогласено со потребата за постојано прилагодување и преосмислување на вредностите и идентитетите од позиција на флуидната модерност.

Од Калдеровата „геометрија“ во движењето, па сѐ до непредвидливото во истражувањата на Вангели и Ај-O, оваа изложба потврдува дека наследството на XX век е сѐ уште витално, токму затоа што остава простор за флуидното, променливото и недофатливото – истакнуваат од МСУ-Скопје.

…

Фусноти:

(1) Зигмунт Бауман, признат социолог и филозоф, го разви концептот „течнамодерност“ (Liquid Modernity) за да ја опише нестабилноста и постојаните промени во современото општество.

(2) Терминот „мобил“, игра на зборови на француски јазик што истовремено значи „движење“ и „мотив“, била создадена од Марсел Дишан за да ги опише апстрактните скулптури на Александер Калдер.

…

Медиумски односи: Ангелика Апсис, конзервација: Јадранка Милчовска, кординација на изборот на дела од колекција на МСУ-Скопје: Ива Петрова Димовски, Благоја Варошанец и Владимир Јанчевски. Техничка подготовка: Иванчо Велков, Јордан Арсовски и Томислав Каревски.

МСУ-Скопје изразува благодарност кон учениците од интернационалното школо НОВА, кои помогнаа при инсталцијата на оваа изложба и на Амбасадата на Австрија за соработката околу делото на Дорит Крајслер.

Изложбата „Форми што летаат, меѓународни уметници во француските колекции”, со отворање на 08.04.2025 во 20 часот е втора од изложбите планирани за 2025 година што овозможуваат препрочитување на избрани дела од колекцијата на Музејот на современата уметност – Скопје.

Куратор: Матје Лелиевр

Соработник: Нада Прља

Уметници од колекцијата на МСУ-Скопје:

Пјер Алешински (БЕЛ/ФР), Могенс Андерсен (ДК/ФР), Доротео Арнаиз (ШП/ФР), Ана-Ева Бергман (НОР/ФР), Ларс Бо (ДК/ФР), Виктор Васарели (УГ/ФР), Брам ван Велде (НК/ФР), Владимир Величковиќ (СРБ), Марсел-Анри Вердрен (БЕЛ), Зао Ву-Ки (КИН/ФР), Кармен Грација (АР), Хисао Домото (ЈП/ФР), Серволо Есмералдо (БРА/ФР), Џереми Жентили (ВК/ФР), Кенџи Јошида (ЈП), Анџелика Капорасо (АР), Барбара Квасњевска (ПОЛ/ФР), Пиотр Ковалски (УКР/ФР), Карлос Круз-Диез (ВЕ/ФР), Вифредо Лам (КУ/ФР), Грета Леузингер (ЦХ), Чарлс Лојд (АУСТР), Грегори Масуровски (САД/ФР), Роберто Матта (ЧИЛ/ФР), Зоран Мушиќ (СЛ/ФР), Виргилије Невјестић (ХР), Мерет Опенхајм (ГЕР/ЦХ), Марио Прасино (ТР/ФР), Енрике Пејсере (АР/ФР), Жоан Рабаскал (ШП/ФР), Франсоа Стаљи (ГЕР/ФР), Зора Стаак (СРБ/ФР), Ана Старицки (УКР/ФР), Куми Сугаи (ЈП), Франтишек Тихи (ЧЕ), Курт Форс (ШВЕ), Тери Хаас (ЧЕ/ФР), Етиен Хајду (РО/ФР), Ханс Хартунг (ГЕР/ФР) и Серж Шаршун (РУ/ФР).

Уметници од колекцијата на macLYON:

Даниел Вале-Клајнер (ФР), Анж Литша (ФР), Шурук Хриеш (МА/ФР), Јасмина Чибиќ (СЛ/ВК).

Историјата на уметностa во дваесеттиот век, која е обележана со преселби и егзил на уметниците, ни открива една неверојатна разновидност на животни патешествија и уметничка практика. По Втората светска војна, голем дел од уметниците заминуваат во Париз, како космополитски град и светска крстосница, каде што се формираат многубројни меѓународни уметнички заедници. Париз, во поствоената Европа, е вистинско плодно тло за уметниците кои бегаат од тоталитарните режими, насилните конфликти или авторитарните уметнички доктрини. Со тоа Париз добива димензија на светски град, глобализиран, космополитски. Тој се претвора во меѓународен центар за уметници од целиот свет, а значењето на изразот Втора париска школа станува многу подлабоко од изворното значење.

Во каталогот на изложбата на донации од 1966 година, Борис Петковски, директорот на МСУ-Скопје, истакнува дека „оваа изложба содржи дела од најпознатите француски и светски уметници од поствоениот период. Донираните дела се поделени по категории, а токму изложбата ќе ја истакне нивната поврзаност“. Сепак, ако се анализира разновидноста на француската колекција, чии автори се со разнообразно потекло, се поставува прашањето дали поделбата по национална припадност е соодветна.

Изложбата „Форми што летаат, меѓународни уметници во француските колекции,“ покрај реномираните автори, покажува посебен интерес за уметничките имиња и правци кои можеби не се многу познати, но денес се дел од француската колекција на МСУ-Скопје. Оваа колекција прикажува една генерација уметници кои живееле во време на длабоки сомнежи, но истовремено и на силна надеж. Со оваа изложба ѝ се оддава омаж на креативноста, како плод на уметничките размени на една генерација во потрага по заеднички јазик. Сите јазици се мешаат правејќи го Париз модерен Вавилон чиј заеднички јазик станува уметноста. Оваа изложба има за цел да воспостави една „фиктивна заедница на уметници“, прикажувајќи ги нивните меѓусебни врски и средби. Таа ги обединува трагите од нивните заеднички простори на креативност: ателјеата, приватните академии, Школата за ликовни уметности во Париз, Салонот на новите реалности и други. Всушност, ова е една поставка која, пред сѐ, настојува да ги прослави овие заеднички патеки и движења.

За да им се оддаде почит на уметниците од колекцијата во Скопје, изборот на делата во оваа изложба е збогатен со уметнички дела од Музејот на современата уметност во Лион. Поаѓајќи од темите за уметничките преселби, патувања и донации, изборот на уметничките дела од мсуЛИОН отвораат, исто така, и простор за меѓугенерациски и меѓуинституционален дијалог помеѓу двата музеја.

Медиумски односи: Ангелика Апсис (МСУ-Скопје), графички дизајн: Илијана Петрушевска (МСУ-Скопје), конзервација: Јадранка Милчовска (МСУ-Скопје), кординација на изборот на дела од колекција на МСУ-Скопје: Ива Петрова Димовски и Благоја Варошанец, печатење на делото на Шурук Хриеш: Промедија.

Изложбата е реализирана во соработка помеѓу МСУ-Скопје, мсуЛИОН, Амбасадата на Франција, Француски институт во Скопје и град Лион.

Нсловна репродукција: Мерет Опенхајм, Споменик на една месечева фаза, 1966, литографија, 50 х 65 см; Едиција: 23/25, сигнирано д.л. 23/25; д.д. M.O. XII 66; Аквизиција: Подарок од уметницата; Инвентарен бр.: 01276

Факултетот за ликовни уметности – Скопје оваа година одбележува 45 години од своето основање, потврдувајќи ја својата водечка улога во високото уметничко образование. Од 1980 година, факултетот е центар за креативен развој, каде што се формираат генерации уметници кои оставаат значаен белег на домашната и меѓународната сцена. Низ децениите, со постојани иновации во наставните програми, ФЛУ останува посветен на унапредување на современите уметнички практики и создавање простор за нови идеи, притоа одржувајќи ја врската меѓу традицијата и модерните текови во уметноста.

Почетоците на високото уметничко образование во Македонија се поврзани со потребата за систематско и академско насочување на талентираните млади уметници. Факултетот за ликовна уметност – Скопје е основан на 31 март, 1980 година со одлука на тогашните надлежни органи, како дел од напорите за создавање високообразовна институција посветена на уметноста. Како составен дел на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, факултетот беше формиран три децении по основањето на самиот универзитет во 1949 година. Неговото создавање беше иницирано од д-р Тома Прошев, тогашен директор на Универзитетскиот центар за уметности во СР Македонија, кој препозна потреба од академска институција што ќе ги едуцира идните генерации на ликовни уметници.

За организацијата и структурирањето на новиот факултет беше формирана Матична комисија, предводена од Васко Поповски, потпретседател на Собранието на Град Скопје, и поддржана од истакнати професори и уметници како проф. д-р Борис Петковски, акад. Коста Ангели-Радовани, акад. Петар Мазев, акад. Богдан Боричин, акад. Миле Јовановиќ и проф. Илија Џувалековски. По нивниот избор, на 23 април 1980 година беа назначени првите наставници, меѓу кои академските сликари Петар Мазев, Димитар Кондовски, Родољуб Анастасов и Душан Перчинков (прв продекан), акад. вајар Петар Хаџи-Бошков (прв декан), акад. сликар и графичар Драгутин Аврамовски-Гуте. Со усвојување на наставните програми, факултетот официјално започна со работа на 16 јули 1980 година.

По повод овој значаен јубилеј, ФЛУ организира ретроспективна изложба во Музејот на современата уметност – Скопје, која прикажува избор на дела од колекцијата на МСУ и дела во сопственост на уметниците -наставен кадар на ФЛУ, нагласувајќи го еволутивниот тек на уметничките изрази и практики во последните четири и пол децении. Изложбата е пропратена и со документарни прилози од историјата и активностите на ФЛУ.

Покрај изложбата, организирани се предавања од истакнати алумни кои ќе ја истражуваат улогата на ФЛУ во современиот уметнички и културен дискурс. Настанот има за цел не само да оддаде почит на богатото наследство на факултетот, туку и да отвори нови перспективи за неговата иднина.

Изложба на дела од колекцијата на Музеј на современата уметност – Скопје и дела од современи уметници
28 ноември 2024 година – 30 март 2025 година

Современи уметници: Ала Јунис (Кувајт/Јордан), Инас Халаби (Палестина/ Холандија), Сиовија Кјамби (Кенија/ Германија), Карла Закагини (Бразил/ Шведска) и Ивана Сиџимовска (Северна Македонија/ Германија)

Графички дизајн и уметничка интервенција – Илиана Петрушевска
Изложбен дизајн – Јован Ивановски, Ана Ивановска, архитекти
Кураторски тим (МСУ): Ивана Васева, Благоја Варошанец, Софиа Григориаду, Ива Димовски, Владимир Јанчевски, Нада Прља
Соработник на концепт – Тихомир Топузовски
Конзерватори – Љупчо Иљовски и Јадранка Милчовска
Изложбата е дел од одбележувањето на 60 години од основањето на Музеј на современата уметност – Скопје.

Изложбата „Прекршено време. И светот се пресоздава од тоа што го заборава“ претставува репрезентативен избор на дела од колекцијата на Музејот на современата уметност – Скопје, некои од нив ретко или воопшто изложувани, дела на уметници со потекло од она што се подразбирало како периферии на светот или светот разбиран како европоцентрична „геополитика на знаење“, како и дела на современи уметници, во обид за лоцирање на поинакви приказни, често пати исклучени од доминантите наративи, но се со голема еманципаторска моќ.

Прекршеното време, одговарајќи на задачата на наследството, отвора простор за уметнички дела, приказни и сеништа кои не биле подеднакво изложени, замислувајќи ги можните идни читања на збирката на МСУ – Скопје, кои се неизбежно прогонувани од минатото.

Генералната идеја на изложбата е преку контекстуален и критички пристап кон делата во колекцијата да се преиспитаат историски и критички теми како што се колонијалната историја и неоколонијализмот, феминизмот, хегемониската експлоатација, хибридноста на културните формации и трансформации и соодветните отпори и борби, како и сложените реалности на земји (и групи) што се конципирани како „периферни“. Изложбата ја градат дела од збирката на МСУ кои потекнуваат од Глобалниот југ—сфатена како хетерогена и детериторијализирана категорија—или оние кои не учествуваат во глобалниот пазар со хегемонистичка позиција и се архивирани под национален предзнак, односно дека потекнуваат од Аргентина, Бангладеш, Боливија, Бразил, Венецуела, Египет, Ирак, Иран, Јужна Африка, Казахстан, Куба, Кувајт, Мароко, Мексико, Узбекистан, Уругвај, Чиле, но и од други земји каде што уметници од наведените земји биле активни. Овие дела, од една страна се ставени во релација со дела од земјите од поранешна Југославија (Северна Македонија, Косово, Србија, Хрватска, Словенија, Босна и Херцеговина, Црна Гора) како наследници на политиката и наследството на Движењето на неврзаните, посебно активни на културен план, и од друга страна со дела од современи уметници кои на критички начин ги преиспитуваат локални и глобални хегемонии. Некои од уметниците кои се дел од оваа изложба а се дел од колекцијата на МСУ – Скопје се светски познатите Мариа Бономи, Роберто Мата, Аида Карбаљо, Феликс Белтран, но и Ремо Бианседи, Роберто Варкарсел, Самсон Флексор, Фајга Островер, Анезиа Пашеко е Шавес, Герти Сахуе, Питер Кларк, Макс Арукипа Чамби, Мариа Аусилијадора Силва и други.

Избраните дела на поканетите современи уметнички (Јунис, Халаби, Кјамби, Закагини и Сиџимовска) во оваа изложба не се доживуваат како изолирани дела, туку нудат можност за постојани дијалози меѓу нив и со изложените дела од колекцијата на МСУ-Скопје. Постколонијалноста, политичките дејствувања и уметнички форми на отпор, женски тела и женски гледишта и производство, уништувањето на животната средина и колонијалната екстракција, опседнатите колонијални и модерни наративи, модернистичката мисла и архитектура, форми на солидарност и деконструкции на националното, се некои од темите со кои уметниците се занимаваат, но не исклучиво, бидејќи повеќе од една од овие теми може да се следат во секое дело.

Преку доведувањето на делата од колекцијата во релационалност со дела од современи уметници се отвора потенцијален фрејминг за контекстуални и критички приказни за постколонијалната солидарност, трансформативна еманципација и соработка и обид за воспоставување на друг репрезентативен антихегемониски идентитет на музејот. Несомнено, вака поставената колекција на МСУ, може да се користи за преиспитување на постоечките изложувања, како и знаењето (епистемологијата) за збирката, кое воедно ќе биде и своевидно отповикување на моќта (политиката) која ја претставувала.