Музејот на современата уметност – Скопје со особено задоволство ја инфомира јавноста дека е комплетиран најновиот број на списанието за современа уметност, култура и теорија „Големото стакло.“
Поттикнат од преставувањето на колекцијата МСУ-Скопје во Кунстхале Виена во 2023 година, ова издание се насочува кон актуелните дебати во критичката музеологија и пристапите кон преиспитувањето на кураторските практики, музејските колекции, галериските простори и застапеноста на публиката. Во оваа насока се вклучени значајни оригинални прилози кои се однесуваат на релациите помеѓу критичките музеи, претставувањето на културните различности, практиките на деколонизација, како и музеолошки концепти кои ги адресираат и вон-човечките простори.
Меѓу авторите застапени со свои текстови се Катажина Муравска-Мутезиус, Соња Абаџиева, Јесус Педро Лоренте, Бојана Пишкур, Марија Ѓорговиќ, Фиона Камерон, Адам Ночек, кураторскиот колектив WHW и други.
Главен одговорен уредник на списанието е Тихомир Топузовски
Соработници во уредувањето на овој број се Ивана Васева и Владимир Јанчевски.
Дизајнот на списанието е на Денис Сарагиновски
150 страни
Содржина:
6
Katarzyna Murawska-Muthesius:
The Critical Museum Postscriptum
12
Pedro Jose Lorente:
Self-reflective Museums and (meta)Museographical
Reappraisals: The Special Case of
Museums of Contemporary Art
20
Bojana Piškur:
Some thoughts on decolonizing the art institutions
26
Marija Đorgović:
From a Critique of the Institution to a Critical Institution?
The Case of the Museum of Yugoslavia
33
Sonja Abadžieva:
At the Center of the Cyclone
38
What, How & for Whom/WHW
No Feeling Is Final. The Skopje Solidarity Collection
52
Fiona R. Cameron:
Curating and Museologies in More-than-Human Worlds
59
Research and Exhibition Project:
Landscape of Anxiety
102
Adam Nocek:
On the Architectures of Hospitality in
Agroecological Urbanisms
114
The MoCA’s exhibition
All That We Have in Common
Jovanka Popova
124
The MoCA’s exhibition
Bitter Sugar
Multimedia project by Gjorgje Jovanovik
Vladimir Janchevski and Blagoja Varoshanec
134
The MoCA’s exhibition
The Future as a Project
Doxiadis in Skopje
Jovan Ivanovski, Vladimir Deskov,
Ana Ivanovska Deskova, Kalliopi Amygdalou,
Kostas Tsiambaos, Tea Damjanovska, Mihajlo
Stojanovski and Christos Kritikos.
142
The MoCA’s exhibition
On Defragmentation as a Freeing Mental Space and
Societal Necessity
Vladimir Janchevski and Blagoja Varoshanec
Овој број на Големото Стакло (The Large Glass) овозможува критички пристап кон различни аспекти поврзани со (не)видливоста на Ромите, вклучувајќи текстови, визуелни проекти и други прилози кои ја тематизираат нивната општествена исклученост. (Не)видливоста на ромите поставена во различни општествени контексти подразбира форми на системско насилство, стратегии на препознавање и стигматизирање, уметнички и културни репрезентации кои ја засилуваат другостa, резултирајќи во ситуации во кои поединци и групи стануваат изолирани, (не)видливо опстојувајќи на општествените рабови. Оттаму, овој број ја покренува темата за (не)видиливоста на Ромите како етичка обврска денес преку прилози за нивната култура, историја, традиција како и ангажирани уметнички проекти во овој контекст.
Автори застапени во овој број на Големото Стакло се: Даниел Бекер (уметник), Кимо Грaнквист (професор по Pомски студии на Универзитетот во Хелсинки, Финска), Jоана Варша (кураторка) Естер Гиoјрги (професорка по Историја на Универзитетот по хуманистика во Будимпешта, Унгарија), Јуст Вандебруг (уметник), Сузана Милевска (теоретичарка и кураторка), Ивана Хаџиевска (историчарка), Моника Вајхерт (професорка по новинарство и комуникација на Универзитетот за Општествени науки во Варшава, Полска), Михаил Стојановски (Советник во Европскиот центар за ромски права), Аманда Буткес (професорка на Универзитетот Гуалф, Канада), Мира Гаќина (кураторка и директорка на Музејот на современата уметност во Скопје).
Уредник на списанието е Тихомир Топузовски.
Дизајн: Private Print
Списанието се печати со поддршка на Министерството за култура
Бројот 31/32 на списанието ,,Големото стакло’’ е фокусиран на „Новата Реалност“, реалност обликувана од серија настани во текот на 2020 и 2021 година, како што се пандемијата, затворените граници, антагонизмите и национализмот, како и погрешните политики кон животната средина. Овој предизвикувачки контекст не само што создава ситуација на „политичка вонредност“, туку и потреба за уметнички практики кои изразуваат „состојба на вонредност“.
Автори кои преку различни прилози се застапени во новиот број се: Џон Пол Рико, Паула Серафини, Јонас Стал и Флоријан Малзехер, Шираз Гринбаум и Орен Зив, Фарес Чалаби, Алфредо Крамероти, Игор Штромајер, Борис Гројс, Мира Гаќина, Немања Цвијановиќ, Владимир Јанчевски, Кетрин Николс, Ким Нилсен, Јане Чаловски и Христина Иваноска, Валентино Димтровски, Зоран Петровски и Лилјана Неделковска.
Главен одговорен уредник на списанието е Тихомир Топузовски.
Дизајн: Private Print
Списанието се печати со поддршка на Министерството за култура
Списанието Големото стакло/The Large Glass 29/30 издадено во 2020 се однесува на мигрантската криза, односно како мигрантските текови се отелотворуваат во уметнички пракси и можност за создавање на политички позиции.
Изданието се состои од три дела насловени „МИГРАНТСКИТЕ УМЕТНОСТИ КАКО ПРАКТИКИ НА ПОЛИТИЧКОТО“, „МАПИРАЊЕ НА ГРАНИЦИТЕ И ТЕКОВИТЕ“ и „ВО ПРИТВОРСКИТЕ ЦЕНТРИ И МЕСТАТА НА ПРИКРИЕНА ВИДЛИВОСТ“. Бројот придонесува кон тековните дебати вклучувајќи ги мигрантските уметности како хуманитарен одговор во однос на раселувањето и исклучувањето на групи и поединци.
Овој број на Големото Стакло содржи ексклузивни прилози од водечки теоретичари, академски професори, визуелни уметници и неформални групи. Автори се Томас Нeил, Стефан Јонсон, Ан-Лоре Амилиа Сари, Меги О’Нил, Џон Периволарис, Ричард Мус, Нишат Аван, Николас Ламберт, Криста Лајнс, Зинеб Седира, Алан де-Соуза, Францис Алис, Роберт Атанасовски, Бишнуприја Гош, Минипогон, Лурон Гутјирез, Валери Портафе и Франко ’Бифо’ Берарди.
Главен одговорен уредник на списанието е Тихомир Топузовски.
Дизајн на списанието: Private Print
Публикувањето на списанието е финансиски поддржано од Министерството за култура
Списанието се публикува на англиски јазик
Новиот број на списанието Големото стакло (бр. 27/28, 2019) е фокусиран на постхуманизмот, вклучувајќи есеи, уметнички проекти и извештаи, кои критички дискутираат и презентираат различни гледишта во врска со темата. Изданието е конципирано во три секции поврзани помеѓу себе и именувани како „Постхуманистичка телесност“, каде прилозите се однесуваат на различното поимање на „телото“ во однос на хуманистичката традиција; потоа „Пејзаж на вознемиреност“, каде прилозите посочуваат на релациите на културата со животната средина, екологијата и климатските промени; и последниот тематски дел е „Погледи кон радикалниот хоризонт“, каде се дискутира како постхуманистичките перспективи се вклучени во самиот чин на политиката и културата.
Ова издание на Големото стакло вклучува ексклузивни прилози на дваесет и двајца автори, меѓу кои, Стеларк, кој е перформативен уметник и преку користењето различни протези и роботика го надоградува своето тело, Сузана Хентрих која ги презентира своите фотографии на девастиран пејзаж и околина на Фукушима, Крис Салтер автор, кој тематизира за проблемот на Техносферата… Понатаму, Сол Њуман професор на колеџот „Голдсмитс“ со дискусија за постанархизмот, Шантал Муф професорка на „Вестминстер“ со текст за критичките уметнички практики, Аманда Боетскиз, професорка на Универзитетот „Гуалф“ со есеј за Постхуманистичката планетарност, Игор Грубич со претставување визуелен проект за поинаков пристап во третманот на животните… Авторите Хегборг и Блумтрит со експериментален проект помеѓу уметноста и биомедицина, Џозефина Бери, предавач на колеџот „Голдсмитс“ со есеј за уметноста и онтолошките контексти како и други автори и содржини.
Главен одговорен уредник на списанието е Тихомир Топузовски.
Списанието Големото стакло во издание на Музејот на современата уметност започна да излегува од 1995 до 2009 година. Обновеното издание од 2018 излегува како The Large Glass Journal и се печати на англиски јазик.
Списанието Големото стакло за прв пат е издадено во 1995 година и публикувано во 24 броеви до 2009 година. Повторното издавање на списанието во 2018, сега ‘Тhe Large Glass’ со нов концепт, како списание за современа уметност култура и теорија, означува нов почеток. Издавањето на англиски јазик овозможува Музејот на современата уметност да соработува интезивно со меѓународни автори, како и други културни, уметнички и академски центри и институции.
* * * * * *
The Large Glass is being published again 23 years after its first issue and ten years since its last issue. The journal was first launched in 1995 by Sonja Abadzhieva, who became editor-in-chief, working with Liljana Nedelkovska, Zoran Petrovski, Marika Bocvarovska and many other collaborators to create a journal of art reviews and criticism.
The journal expanded on the initial ambition of the Skopje Museum of Contemporary Art (MoCA) to radiate new ideas and maintain the highest ethical and professional standards, but also signified a new beginning of constant reassessment through criticism and analysis of contemporary art.
With this relaunch it is crucial we are showing that the termination of The Large Glass was only temporary and that the pause has only served to complement its history – fractured like the artwork from which it derives its title: Duchamp’s The Large Glass. For this reason we have decided to mark this new beginning with focus on the current social challenges.
The Large Glass will act as one of the essential mediums of MoCA for the presentation, analysis and discussion of a wide range of current challenges and topics in culture, art and theory. Publishing the journal in English will also give the MoCA the opportunity to reach a wider range of creative and international environments and take part in other cultural, artistic and academic communities. This will extend the international recognition and cooperation of the Museum.
This commitment to contemporary art and international trends in art and criticism is in line with the original ideals and establishment of the MoCA, which was founded in 1964 as a modern museum fully engaged in dialogue with international authors and with a focus on the ever-changing challenges in the sphere of culture and art.
The revitalization of The Large Glass as a venture should confirm the reputation of MoCA Skopje as an institution with significant experience and a publisher in the area of contemporary art and critical thought.
Mira Gakina
Director of the Museum of Contemporary Art in Skopje
Conceiving a vision of a different society, inventing new modes of ethical, political and aesthetic dimensions, is an increasingly difficult but pressing challenge. Artists are exceptional in this regard insofar as they demonstrate an intersection of creative routes and the formation of alternative visions. Artists have long taken an active role both in demonstrating their connections with social movements and political activism and in producing new imaginaries. The importance of such artistic practices can begin to be grasped when we consider what artists are already doing in terms of reinventing possibilities and generating new forms and knowledge – not only what we have already learnt but what we can still learn from their experiences, successes and failures. Working outside of established ‘common sense’, disputing and disrupting what is ‘visible’, artists express their strong disagreement and resistance to current conditions and alter our perceptions and understanding of a politically marked spatiality. They act in a field where ‘politics is first of all a battle about perceptible and sensible material’1 – one that revolves around what can be seen and sensed and by which politics is brought to visibility, so that it ‘renders an object, event, practice, or person at once visible and available for accountability.’2 The horizon of visibility in this context is shaped and framed by power relations: ‘Foucault illustrates that during different historical periods, distinct modes of visibility are produced by power in order to control society.’3 Hence state authorities and powerful bodies often develop the technology of a disciplinary order, or in Rancière’s words a ‘distribution of the sensible’, in order to impose their regime over visibility and modes of perception – a regime that ‘provides the political life of sensation.’4 This is enforced by decisions, policies and values driven by governing and powerful bodies. This leads us directly to Berkeley’s claim that ‘to be is to be perceived’5 – or in the specific thematic discussion that what is perceived in a society is associated with an ‘ontological ground’, or in this context into existence within the social sensorium.
The argument can be supported with examples of artists’ joint practices and modes of re-configuring sensory experiences, which enable some subject-agents to regulate what is visible and what is not. These practices counter and resist predominant political trends, whatever the political mainstream may be, through various forms of direct intervention. These acts can be delineated as ways and methods aimed at something arbitrarily below a social horizon of visibility, or else at provoking issues proscribed in relation to it. This calls for and entails the creation of a new vision, for perceiving new contours and participating and constructing moments beyond and counter to regimes of appraisal that ‘customarily organize the world, compelling us to have to reconfigure our own postures’6 in opposition to the world as it is. It includes reflections that provide an innovative and comprehensive understanding of the role of art, which in radical instances achieves ‘a collapse of the representational paradigm, which means not only the collapse of a hierarchical system of address; it means the collapse of a whole regime of meaning’.7
Accordingly, the main thematic scope of this edition of The Large Glass is that of activist art as a form of political protest. It is a common practice in urban landscapes, manifested in various actions, from the occupation of buildings to the use of walls for displaying messages, creating resistance that transforms public spaces. Examples include artists protesting in key public spaces to raise the visibility of certain communities such as refugees forced to leave their homes ‘because of war, environmental waste, and famine, marginalized and simultaneously subjected to a new form of slave exploitation8 at a time when, as Berardi points out: ‘the massive internment of migrant workers in detention centers disseminated all over the European territory dispels the illusion that the “camp” has been wiped out from the world.’9 The level of complexity of these artistic practices can be interpreted as a result of their being attempts to reassess the current visual horizon and to challenge existing boundaries of spaces of power. To some extent these efforts constitute a critique of museums and galleries as tools that serve to maintain the capitalist system and the ways in which capitalism commodifies artworks and instrumentalises artists. Some examples recently made public seem be the subject of great attention, such as cases where collective artistic groups and individuals have attempted to decolonise the domain of museums through direct interventions. This mode of acting is most evident in the case of interactions between protesters, artists and audiences in various movements in which artists have protested and occupied cultural institutions along with the movement. Aside from exploring the possibility of occupying museums, artists have redirected their creativity from instrumental participation in the art world to an expanded field of collaborations in order to produce a new vision and political imaginary.10 What this means is that practices interrupt ‘a set of principles by which a given society and art institutions are symbolically staged’11 and where specific visibility is experienced and meanings are established.
Other papers and reports in the second part of this issue highlight engaged visual methodologies that present an equally important approach, urging the use of visual materials and data to engage in concrete cases of symbolic, political and legal prosecutions. This is one way in which artistic practices can heighten public focus and connect artworks as a tool for visualising data and visions for justice founded upon evidence and intended to achieve profound effects. These actions are anchored in everyday political situations and have both a responsibility and intensity – aiming to challenge and reorganize societal visibility while pushing back what is hidden by official institutions. The ideas examined in this part relate to the recuperation of data and the rebuilding of an ‘image’ of what was the case before, which opens new possibilities for artists in creating a horizon of visibility, bringing visual data to light for public scrutiny and highlighting official concealment, neglect and distortion, as well as unjust and oppressive acts by state authorities and official narratives. The focus is on achieving a set of new interpretations, as in the case of Forensic Architecture, and this issue considers ways in which artists collaborate with scientists and follow technological developments to present visual data that can play a valuable role in legal forums. These methodologies have been used to highlight violations of humanitarian law and war crimes. This part of The Large Glass includes more extensive combinations of present, historical and comparative data and analysis, presenting some recent artistic works as well as theoretical insights that afford a deeper understanding of engaged art in this context.
The third part of this journal presents a sequence of different artistic works developed in relation to certain spatialities, thus contributing to an understanding of the ways in which politics and ideologies are associated with the organization of spaces and visibilities. These artistic examples highlight an important link between regimes over certain spaces as well as their inconsistency throughout history.
Along these lines, this issue of The Large Glass presents a range of contexts in which artistic practices coexist with further possibilities. As the following papers, interviews, reports and other materials show, the status of engaged artistic practices continues to raise questions in important debates and practices, especially reflecting on the complex connotations of artistic visions that challenge the paradigm.
Tihomir Topuzovski
Editor-in-Chief
Notes
Тема на бројот:
Уводник: Провинцијализација и деградација на јавниот простор
Настани: 52. Биенале во Венеција | Љупка Делева во разговор со Роберт Стор | Благоја Маневски: Логични слики (Премин) – Република Македонија на 52. Биенале во Венеција
Тема 1: (Не)естетиката на опкружувањето | Лучезар Бојаџиев – Рајот на билбордите | Анета и Живко Поповски – “Мост“, награден проект во Венеција
Авторски страници: Лазо Плавевски, Валентино Димитровски и Зоран Петровски – Проект “Шампити“
Тема 2: Фенеоменот на комичното во македонската ликовна уметност | Лилјана Неделковска – За смеата како форма на критика | Марика Бочварова – Луцидни критики | Маја Чанкуловска- Цртежот денес
Лазо Плавевски – Од пазар се враќав и баш за тоа размислував…
Изложби: Родољуб Анастасов: Енформелска Лабораторија | Атанас Ботев | Македонско арт видео: Антологија 1985-2005 | Став 2: Фестивал на кус, експериментален филм и фотографија | Мирна Арсовска: Заведувачка мобилност | Атанас Атанасоски: Поткуполни облици | Ирена Паскали: Урбан пејзаж | Ото Дикс: графики | 11 Зимски салон на ДЛУМ | У.С. експрес: американско видео | Маргарита Киселичка: Во светлината на светлината | Гоце Наневски: Педесет или педесет | Искра Димитрова: Historyofаsexuality | Благоја Маневски: Логички слики – овде и сега | Далибор Тренчевски: Монолит | Верица Наумовска: Бесконечен ритам | Филип Фидановски: Знаци |
Јордан Грабулоски-Грабул: омаж | Хрватската колекција во МСУ | Илиана Петрушевска: Сон е сè | Свесно едноставно-појавата на културата на алтернативниот производ: германски дизајн | Од албумот на фотографии на Марко Плавевски | Александра Петрушевска: 13 км. од центарот
Епилог: Лилјана Неделковска – Приказна
Содржина
Тема: 100 години фотографија во Македонија
Соња Абаџиева, Фотографската хрестоматија на Браќата Јанаки и Милтон Манаки
Роберт Јанкулоски, Cabinet Portrait a la Macedoine (Зафир Ошавков, Естатие Јолевски, Мирослав Белјан)
Борис Петковски, Структура на деталјот кај Благоја Дрнков
Валентино Димитровски, ‘Егзистенцијалниот исказ’ во фотографскиот опус на Живко Јаневски
Марика Бочварова – Марин Димески: Психологија во портретите на ликовните уметници
Лазо Плавевски – Иво Вељанов: Постои ли таму некаков поглед или… Има ли фотограф зад апаратот?
Соња Абаџиева – Роберт Јанкулоски: In&Out of Photo
Фото случка:
Лазо Плавевски, Три фотографии на Александар Кондев
Меѓународни изложби
51. биенале во Венеција / 51st Venice Biennial
Фото есеј: 51. Биенале во Венеција, Македонски павилјон во Палацо Ѕорѕи: Антони Мазневски: Бродот на Моцарт
Марика Бочварова, Изложбите на Марија де Корал и на Роза Мартинез Захаринка Бачева, 26. Меѓународно графичко биенале – Љубљана
Маја Чанкуловска, “The World is Yours – 9. Меѓународно Истанбулско
Мира Гаќина, Трето Биенале во Тирана
Карикатура
Лазо Плавевски: Граници или невиност без заштита
Авторски страници:
Јане Чаловски
In Memoriam:
Борис Петковски: 1931 – 2005 (Љубица Дамјановска)
Публикации
Лилјана Неделковска: Библиографија и Библиографски преглед на дел од творештвото на Петар Мазев (Марика Бочварова)
Преглед на изложби
Нехат Беќири: Графити и коридор; Игор Тошевски: Слободни територии; Ни на небо ни на земја; Томе Аџиевски и Станко Павлески: Трилогија провинција 2; Јане Чаловски и Христина Иваноска: Спирално; Петар Хаџи Бошков: Улица; Оп-арт и Геометрија;
Ирена Паскали: Просторно-временска автентичност; Игор Тошевски: Процес; Марин Димески: Покрај приказната; 7. Биенале на млади; Годишна награда ‘Денес’; Никола Узуновски: Капки; Ладислав Цветковски: графики; Едвард Луси Смит: дигитални фотографии; Мирослав Грчев, Знаци и орнаменти; Петар Мазев: дела создадени во последните 10 години; Верица Ковачевска: Учење да се сакаш себе си.
Содржина
Тема: Изложби на уметноста на балканските земји
Андре Руие: Becoming (Devenirs) со светот: Уметност без сегашност
Ирина Суботиќ: Балканот – културен регион на современата уметност
Петер Вајбел, Еда Чуфер, Роџер Коновер: Во потрага по Балканија
Харалд Земан: За изложбата “Крв и мед“
Рене Блок: Јадете Балканик
Попи Дијамантику: Балканските војни: Балканот-виртуелен простор на дијалог
Лучезар Бојаџиев: Доста е со размена! Уметност Ве молам!
Интервју
Жења Шеф: Убавината како незавршен проект, разговорала Соња Абаџиева
Масимилијано Чиони: Заедно учиме и се движиме, разговорала Бјанка Бошевска
40 години Музеј на современата уметност-Скопје
Борис Петковски: Музејот на современата уметност-Скопје
Георги Старделов: Две значајни публикации
40 години МСУ – Скопје, фото-есеј
Толкувања
Лазо Плавевски: Копи сено, Перчинков
Марика Бочварова: Благоја Маневски “Логични слики“
Конча Пирковска: Алхемијата на номадот (Симон Шемов)
Фото есеј
50. Биенале Венеција: Жанета Вангели и Вана Урошевиќ
Нови книги
Лазо Плавевски: Корени и ризоми, 2001
Мира Гаќина: Азбучникот на Музејот на современата уметност-Скопје 2002
Марика Бочварова: За Концептуалниот дискурс во Македонија, 2003
Изложби
Неприспособените; Досие млади уметници; Игор Тошевски – “Трансфери“, “Белези“, “Преобразби 2“; Оливер Мусовиќ, “Соседи 2“;
Драгутин Аврамовски Гуте, ретроспективна изложба; Славица Јанешлиева, “Крик“; Други визии, изложба “Денес“; Томе Аџиевски и Станко Павлески, “Кино Напредок“; Борислав Траиковски; Иван Велков; Никола Мартиноски, неприкажани дела; Јован Шумковски, R=1:2/R=1:200
Додаток: Оливер Мусовиќ: Знамиња, 2004, постер